Bệnh sán lá gan là một bệnh nhiễm ký sinh trùng do hai loại sán lá gan lớn gây ra: Fasciola hepatica và Fasciola gigantica. Bệnh ảnh hưởng đến gan và các ống dẫn mật, gây ra đau bụng, viêm và hình thành mô sẹo (xơ hóa) trong ống mật. Mặc dù không gây tử vong ở người, nhưng bệnh có thể gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng cho ngành chăn nuôi do tổn thương gan ở gia súc. Theo CDC, hơn 2 triệu người trên thế giới bị nhiễm sán lá gan, với tỷ lệ cao nhất được ghi nhận ở vùng cao nguyên Andes tại Bolivia và Peru.
Các câu hỏi thường gặp về bệnh sán lá gan: Triệu chứng, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa
1. Bệnh sán lá gan lây lan như thế nào?
Nguồn lây nhiễm:
Bệnh sán lá gan là một bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người (bệnh lây truyền từ động vật – zoonotic). Ký sinh trùng Fasciola lây qua việc tiêu thụ các loại thực vật thủy sinh (như cải xoong) hoặc nước bị nhiễm nang sán lá gan.
Con đường lây lan:
Nước bị nhiễm bẩn khi động vật mang bệnh thải phân vào nguồn nước. Ngoài ra, con người có thể nhiễm bệnh qua việc ăn gan động vật bị nhiễm hoặc qua đường phân-miệng.
2. Triệu chứng của bệnh sán lá gan là gì?
Giai đoạn đầu:
Bệnh thường không biểu hiện triệu chứng rõ ràng, nhưng một số trường hợp có thể gặp:
Buồn nôn
Nôn mửa
Đau bụng và viêm
Sốt
Chảy máu đường tiêu hóa
Tiêu chảy
Giai đoạn tiến triển:
Khi nhiễm trùng kéo dài, bệnh gây xơ hóa và tắc nghẽn ống mật. Nhiễm trùng mãn tính có thể dẫn đến viêm gan, viêm túi mật và viêm tụy.
3. Làm thế nào để chẩn đoán bệnh sán lá gan?
Phát hiện qua mẫu phân hoặc mật:
Việc tìm trứng sán trong mẫu phân hoặc dịch mật là phương pháp phổ biến nhất để chẩn đoán bệnh. Tuy nhiên, phương pháp này không luôn chính xác vì trứng chỉ xuất hiện sau vài tháng nhiễm bệnh.
Xét nghiệm máu:
Ở giai đoạn đầu, bệnh có thể được chẩn đoán bằng cách phát hiện kháng thể IgG hoặc IgM đặc hiệu với Fasciola trong máu. Đôi khi cần thực hiện nhiều vòng xét nghiệm máu hoặc phân để xác nhận chẩn đoán.
4. Phương pháp điều trị bệnh sán lá gan là gì?
Thuốc điều trị:
Thuốc Triclabendazole là phương pháp điều trị chính, có tác dụng đẩy ký sinh trùng ra khỏi cơ thể.
Liều dùng:
Phần lớn bệnh nhân chỉ cần một liều duy nhất uống qua đường miệng.
Kháng thuốc:
Mặc dù hiện tượng kháng thuốc Triclabendazole đã được ghi nhận ở động vật, nhưng chưa có báo cáo nào về kháng thuốc ở người.
5. Làm thế nào để bảo vệ bản thân (hoặc gia súc) khỏi bệnh sán lá gan?
Không có vaccine:
Hiện tại, chưa có vaccine phòng ngừa cho cả người và động vật. Vì vậy, các biện pháp phòng ngừa cần được thực hiện chặt chẽ.
Các biện pháp phòng ngừa:
Kiểm soát nguồn nước:
Xử lý hóa học các nguồn nước để tiêu diệt vật chủ trung gian.
Hạn chế thực vật thủy sinh:
Ngăn chặn việc trồng và bán các loại thực vật thủy sinh như cải xoong để tiêu thụ ở khu vực có dịch.
Ngăn cách động vật và con người:
Hạn chế gia súc tiếp xúc với thực vật thủy sinh và nước bị nhiễm bẩn.
Chế biến thực phẩm đúng cách:
Không ăn cải xoong sống, đặc biệt ở khu vực có nguy cơ nhiễm bệnh cao. Luôn nấu chín rau củ quả được trồng ở các vùng có nước tưới nhiễm bẩn.
Tránh ăn gan sống:
Không ăn gan hoặc các cơ quan nội tạng động vật chưa được nấu chín kỹ.
Kết luận
Nhận thức và giáo dục cộng đồng về các yếu tố nguy cơ, cùng với các biện pháp kiểm soát dịch tễ và vệ sinh thực phẩm, là chìa khóa quan trọng trong việc phòng chống bệnh sán lá gan hiệu quả.
