Pancreatic elastase là một enzym được sản xuất bởi mô ngoại tiết của tuyến tụy. Enzym này được tiết vào ruột non, cùng với các enzym tiêu hóa khác, nhằm phân giải nhiều loại thực phẩm.
Pancreatic Elastase là gì
Pancreatic elastase là một enzym được sản xuất bởi mô ngoại tiết của tuyến tụy. Enzym này được tiết vào ruột non, cùng với các enzym tiêu hóa khác, nhằm phân giải nhiều loại thực phẩm.
Một trong những đặc điểm nổi bật của pancreatic elastase là độ bền vững cao, không bị phân hủy trong quá trình di chuyển qua đường ruột.²
Thuật ngữ này có thể được gọi bằng nhiều tên khác nhau như: pancreatic elastase, faecal elastase, elastase-1 hoặc ELA1.
Trong đường tiêu hóa, elastase không bị phân giải, do đó có thể được tìm thấy trong phân, nơi nó tích tụ ở nồng độ cao gấp khoảng sáu lần so với dịch tá tràng.
Điều này có nghĩa là sự hiện diện của elastase trong phân phản ánh chức năng bài tiết bình thường của tuyến tụy, trong khi giá trị giảm thấp có thể chỉ ra rối loạn chức năng tụy, kéo theo nồng độ elastase thấp.¹
Các bệnh lý liên quan
Suy tụy ngoại tiết (Exocrine Pancreatic Insufficiency) là tình trạng tuyến tụy không sản xuất và/hoặc không vận chuyển đủ các enzym tiêu hóa cần thiết cho quá trình tiêu hóa và hấp thu chất dinh dưỡng tại ruột non.
Tình trạng này thường là hậu quả của tổn thương tiến triển ở tụy, có thể do viêm tụy cấp hoặc mạn tính, hoặc bệnh tự miễn như các bệnh viêm ruột mạn tính (Crohn, viêm loét đại tràng) và một số rối loạn mô liên kết như hội chứng Sjögren hay viêm khớp dạng thấp.
Suy tụy thường biểu hiện qua các triệu chứng:
Kém hấp thu và suy dinh dưỡng
Thiếu vitamin
Sụt cân (hoặc chậm tăng cân ở trẻ em)
Phân nhờn, mùi hôi, khó rửa (steatorrhea)
Trong các trường hợp suy tụy, nồng độ elastase trong phân giảm (dưới khoảng 200 µg/g phân).
Ở bệnh nhân xơ nang (cystic fibrosis) kèm suy tụy nặng và steatorrhea, mức elastase-1 có thể gần bằng 0.
Giảm nồng độ enzym này trong phân không chỉ gặp ở bệnh tụy mạn tính, mà còn trong các bệnh lý khác như: đái tháo đường type I và II, loãng xương, bệnh viêm ruột (Crohn, viêm loét đại tràng), bệnh celiac, sỏi mật, AIDS, và suy thận mạn.³⁻⁴
Trong các trường hợp này, cần đánh giá khả năng suy tụy ngoại tiết, vì liệu pháp bổ sung enzym tụy có thể cải thiện tình trạng dinh dưỡng và chuyển hóa của bệnh nhân.
Phương pháp phát hiện
Định lượng elastase trong phân hiện được xem là “tiêu chuẩn vàng” (Gold standard) để đánh giá không xâm lấn chức năng tuyến tụy, với độ nhạy và độ đặc hiệu cao, đồng thời ít biến động nội cá thể.
Do elastase chỉ được sản xuất bởi tuyến tụy và không bị phân hủy trong quá trình tiêu hóa, nên kết quả đo phản ánh chính xác chức năng tiết enzym của tụy.
Xét nghiệm faecal elastase thường được chỉ định khi bệnh nhân có các triệu chứng nghi ngờ suy tụy, chẳng hạn như:
Đau quặn bụng, phân nhờn, khó rửa
Dấu hiệu kém hấp thu hoặc suy dinh dưỡng, như sụt cân hoặc thiếu vitamin tan trong chất béo (vitamin D, vitamin A, v.v.)
Tham khảo:
D. C. Whitcomb et al. AGA Clinical Practice Update on the Epidemiology, Evaluation, and Management of Exocrine Pancreatic Insufficiency: Expert Review. Gastroenterology 2023;165:1292–1301.
A. Sziegoleit & D. Linder: Studies on the Sterol-Binding Capacity of Human Pancreatic Elastase 1; Gastroenterology; 1991
Andriulli et al.: Exocrine Pancreatic Insufficiency, as Assessed by Fecal Elastase-1 Levels, in Diabetic Patients: An Estimate of Prevalence in Prospective Studies; Journal of Diabetes and Metabolism; 2014
R. Vanga et al.: Diagnostic Performance of Measurement of Fecal Elastase-1 in Detection of Exocrine Pancreatic Insufficiency: Systematic Review and Meta-analysis; Clinical Gastroenterolology and Hepatolology; 2018
